Akran Zorbalığı Nedir? Nasıl Baş Edilir?

Akran Zorbalığı Nedir? Nasıl Baş Edilir?

Zorbalık, çok daha güçlü kişiler tarafından güçsüz kişilere yapılan psikolojik veya fiziksel baskı olarak tanımlanabilir. Sadece bir kere bu baskının olması yeterli değildir. Zorbalık olabilmesi için tekrar eden bir süreç olmalıdır.

Bu baskıyı uygulayan kişilere ise zorba denilmektedir. Bu kişiler despot olarak da adlandırılabilir. Bu kişiler genellikle fiziksel olarak daha büyüktür. Daha geniş ve güçlü bir arkadaş çevresine sahiptir.

Akran zorbalığı ise bir ya da daha çok çocuğun başka bir akranına bilinçli ve kasıtlı bir şekilde uyguladığı baskıdır. Burada bariz amaç çocuğun akranına zarar vermektir. Bu baskı fiziksel, sözlü, siber ya da duygusal olabilmektedir.

Akran zorbalığı en çok okullarda görülür. Okula gidiş – geliş yolunda, sınıf içlerinde, koridorlarda, kantin ve tuvaletlerde, okul -  oyun bahçesinde sıkça görülür. Eğer okul yatılı ise yatakhanelerde çokça görülmektedir.

Akran zorbalığı aynı zamanda parklarda ve oyun alanlarında da sıkça görülür.

Zorbalığa uğrayan kişi öncelikle kendisi güçlü kalarak baş etmelidir. Ama çocuk bununla baş edebilecek kadar fiziksel ve psikolojik olarak güçlü olmayabilir. Öyle bir durumda etraftaki diğer kişiler tarafından fark edilip önlenmesi gerekmektedir.

Akran Zorbalığı Türleri Nelerdir?

Akran zorbalığı türlerini 4 başlık altında toparlayabiliriz. Bu başlıklara gelecek olursak:

• Fiziksel Zorbalık: Zorbalık fiziksel olarak ortaya çıkıyorsa, çocuk akranının vücudunun her hangi bir yerine temas edip zarar veriyorsa ‘şiddet’ olarak adlandırılabilir.
Bu zorbalık türü somut olduğu için etraftaki insanlar tarafından kolayca fark edilip müdahale edilebilir.
Bu zorbalığa örnek neler olabilir? Mesela saç çekme, tokat atma, iteklemek, herhangi bir alet ile saldırma, bedensel kötü şakalar, tekme atma, özellikle özel yerlerine dokunmak zarar vermek, kulak çekme gibi.

• Sözel Zorbalık: Fiziksel bir temas olmadan konuşarak yapılan zorbalık türüdür. Zorbalık gören kişide ciddi anlamda psikolojik problemler yaratır.
Peki, bu zorbalık çeşidine örnek neler gösterilebilir? Kaba ve çirkin sözler söyleme, küçük düşürme, küfür etme, alay etme, aksanı ile dalga geçme, aşağılayıcı bir şekilde gülme, utandırıcı kelimeler kullanma, hakaret etme gibi.

• Duygusal Zorbalık / Toplumsal Dışlanma:  Her çocuk arkadaşlarıyla ve çevresindeki diğer kişilerle iletişim kurmak ister ve bu çok normaldir. Hatta insani bir ihtiyaçtır.
Toplumsal dışlama çocuğu incitmek amacıyla ilişkilerini zedeleyerek toplumdan uzaklaştırmaktır. Bu dolaylı bir zorbalık türüdür.
Bu zorbalık türü soyuttur. Bu yüzden aileler veya öğretmenler fark edemeyebilir. Zorbalığa uğrayan kişinin bunu dile getirmesi gerekmektedir.
Örnek olarak neler olabilir? Görmezlikten gelme, sırtını dönme, etkinliklere ve oyunlara almama, gruplara dâhil etmeyerek yalnız bırakma, dâhil olunan gruptan atarak cezalandırma, zorbalık gören kişinin diğer kişilerle ilişkisini zedeleme, iftira atma, kişinin sırlarını açığa çıkararak küçük düşürme gibi.

• Sanal / Siber Zorbalık: Cep telefonu veya sosyal medya üzerinden yapılan zorbalık çeşididir. Bu iletişim yolları; cep telefonu, kısa mesaj, elektronik posta, çağrı cihazı veya sosyal medya hesapları aracılığıyla olabilmektedir.
Siber zorbalık da diğer zorbalık çeşitleri gibi kişiye oldukça zarar verir.
Mesela; tehdit edici ve kötüleyici mesajlar gönderilmesi, utandırıcı resimlerin gönderilmesi, olumsuz esprilerin şakaların yapılması, kişinin hassas bilgilerinin başkalarıyla internet aracılığıyla paylaşılması, kişinin internette bazı sitelere erişiminin engellenmesi, dışlanması gibi.

Çocuğunuzun Akran Zorbalığına Uğradığını Nasıl Anlayabilirsiniz?

Sevgili aileler çok dikkatli bir gözlem sonucunda aşağıdaki belirtileri eğer fark edebilirsek bu akran zorbalığına müdahale edebiliriz. Böylece olası olumsuzlukların önüne geçebiliriz. Dediğim gibi buradaki en önemli nokta çok iyi bir gözlemci olmak ve çocuğumuzu çok iyi tanımak.

Zorbalığa uğrayan çocuklarda fiziksel ve psikolojik olarak bazı etkiler gözlemlenir. Eğer ki bu zorbalık engellenmezse bu etkilerin derecesi de bir o kadar büyük olur.

Zorbalığa uğrayan çocuk içinde suç, korku, pişmanlık, yetersizlik, endişe, üzüntü, acı, yalnızlık, kızgınlık, öfke hisseder. Bu içinde bastırdığı duyguları ise insan ilişkilerinde günlük yaşantısında çok net bir şekilde gösterir.

Çocukta kısa süreli de olsa fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkar. Karın ağrısı, baş ağrısı gibi.

Çocukta kısa süreli de olsa psikolojik sıkıntılar ortaya çıkar. Mesela ara ara gelen sebepsiz ağlama istekleri.

Zorbalığa uğradığı yere bir daha gitmeme isteği,

Okula ve ödevlere karşı ilgisizlik,

Depresyon belirtileri,

Sosyal olarak içe kapanıklılığın başlaması, arkadaşlarıyla görüşmeme,

Özgüven eksikliği, olumsuz benlik saygısı,

Artık eskisi kadar kendini sevmeme gibi sonuçlarla karşılaşabiliriz.

Akran Zorbalığı Nasıl Engellenir?

Zorbalığa uğrayan kişi;

·         Yüksek sesle ‘hayır’ diyerek zorbayı durdurmalıdır.

·         Zorbalığın gerçekleştiği ortamı terk etmelidir.

·         Güvendiği bir erişkine haber verip ondan yardım istemelidir.

·         Olayı gizlememelidir. Çünkü olay gizli kaldıkça zorbalık devam edecektir.

·         Olayın temeline inip sağlam bir çözüm bulmak için rehber öğretmenden veya bir uzmandan yardım almalıdır.

Yukarıda da değindiğim gibi akran zorbalığı en çok okullarda geçmektedir. Burada da en büyük görev öğretmenlere düşmektedir. İyi bir gözlem ve analiz yaparak çocukların arasındaki ilişkileri değerlendirebilmelidir. Olası bir olumsuz durumda müdahale etmelidir. Gerekli durumlarda çocukları ve aileleri uzmanlara yönlendirmelidir.

Zorbalığa Maruz Kalan Çocuğun Ebeveyni Ne Yapmalıdır?

Aileler çocuklarını iyi gözlemlemeli ve tanımalıdır. Çocukları hangi durumlarda hangi tepkileri veriyor bilmelidir. Farklı bir tepki veriyorsa ya da normalin dışında davranış problemleri gösteriyorsa duruma bir el atmalıdır.

Zorbalığın hiçbir şekline göz yumulmamalıdır.

‘Onlar çocuk daha büyüdükçe öğrenecekler, bunlar büyümenin bir parçası sonuçta. İlerleyen zamanlarda büyüdükçe unuturlar.’ diye bir düşünceye asla girilmemelidir.

Akran zorbalığının olduğu noktalarda ebeveynler müdahale edip mantık çerçevesinde yaklaşmalıdır.

Ebeveynler çocukların telefonlarını düzenli olarak kontrol etmelidir. Siber zorbalık izlerine rastlarsa ekran görüntüleri ile gerekli yerlere müracaat etmelidir. Gerekirse hukuki süreç başlatılmalıdır.

Çocuklarına her ne olursa olsun destekçi olduklarını hissettirmelidir. Çocuğa özgüven kazandırmalıdır. Arkadaşlarına yaklaşım şekilleri hakkında tavsiyeler vermelidir.

Çocuğa daima kendilerine güvenebileceğini hissettirmelidir. Böylece çocuk bir akran zorbalığına maruz kaldığında korkmadan ve çekinmeden ailesine durumdan bahsedecektir. Yardım isteyecektir.

Ebeveynler sağlıklı müdahale edemedikleri durumlarda bir uzman desteği almaları çok faydalı olacaktır.

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.