Psikolojik Travma Nasıl Atlatılır? Uzmanından Psikolojik Travma Tedavi Yöntemleri

Psikolojik travma nedir?

Psikolojik travma, bireyin fiziksel ve ruhsal bütünlüğünü derinden sarsan, tehdit eden olay ya da durumlardır. Anlamlandırmak ve başa çıkabilmenin oldukça güç olduğu olaylardır. Günlük rutini bozan, beklenmedik bir şekilde gelişen, dehşet, kaygı ve panik yaratan, kişinin anlamlandırma süreçlerini bozan olaylar, psikolojik travma yaşantıları olarak tanımlanabilmektedir.

Yaşanılan bir durumun ''psikolojik travma'' olarak tanımlanabilmesi için;

• Bireyin gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi, ağır bir yaralanma, kendisi veya başkasının fizik bütünlüğüne karşı bir tehdit olayını yaşamış, böyle bir olaya tanık olmuş ya da böyle bir olayla yüzleşmiş olması,
• Bu yaşanan karşısında aşırı korku, dehşete kapılma, çaresizlik gibi reaksiyonlar vermiş olması gerekir.

Aynı travmatik olay, farklı kişilerde farklı düzeyde travmatik etki bırakabilir. Travmatik olaya atfedilen anlam, bireyin geçmiş yaşantıları, stresle baş etme becerileri, sosyal desteği ve genetik yapısı da travma üzerinde belirleyici faktörlerdir.

Psikolojik travma belirtileri nelerdir?

Psikolojik travma belirtileri duygusal, fiziksel, davranışsal ve bilişsel olarak dört farklı başlık altında incelenebilir.

Duygusal tepkiler: Şok, üzüntü, öfke, endişe, suçluluk, umutsuzluk, kaygı, korku, karamsarlık, donukluk, aşrı sinirlilik, çaresizlik kendi gibi hissetmeme

Fiziksel tepkiler: Baş, göğüs ağrısı, mide ve bağırsak hassasiyetleri, aritmi, yüksek seslere karşı duyarlılık, iştah artması ya da azalması, sürekli halsizlik hali, nefes darlığı, bağışıklık sisteminin düşmesi.

Davranışsal tepkiler: Uyku ve yeme bozuklukları, sosyallikten uzaklaşıp yalnızlaşma, öz bakım yetersizliği, içe kapanma, alkol ve madde kullanımı, kaçma-kaçınma davranışları, sessizleşme, odaklanama ve dağınıklık, sürekli aynı şeyle uğraşma, hiçbir şey olmamış gibi davranma.

Bilişsel Tepkiler: Unutkanlık, dikkatsizlik ve odaklanmada güçlük, uyku problemleri, kabuslar, düşünce süreçlerinde bozulmalar, tekrarlayıcı düşünceler, inançlarını sorgulama, olay anı ile ilgili tekrarlayıcı sahneler (flashbackler), kendilik algısı, zaman ve mekanla ilgili bozulmalar (disosiyasyonlar)

Travma sonrası psikolojik danışma alınmalı mı? Tedavi yöntemleri nelerdir?

Yaşanan travmatik olay kişinin işlevselliğini bozuyorsa, hayat kalitesini düşürüyor, okuluna ya da işine gitmekte zorlanıyor, sorumluluklarını yerine getiremiyorsa mutlaka bir uzmandan yardım almalıdır. Psikolojik travma belirtileri, yaşanan olaydan 3 ay sonra giderek azalmıyorsa birey bu konuda psikolojik yardım almayı ihmal etmemelidir.

Peki psikolojik travma tedavisi nasıl yapılır? Travmatik bir olaydan herkesin aynı düzeyde etkilenmediği dikkate alındığında, bireyin ihtiyaçlarına en uygun olan tedavi planının hazırlanması gerekmektedir.

İlaç Tedavisi

Travma tedavisinde uzman, ilaç kullanılmasına karar verdikten sonra bu konuyu danışanıyla enine boyuna konuşmalı, ilaç tedavisinin gerekliliği ve önemi hakkında açıklamalar yaparak danışanla işbirliği sağlamalıdır. Psikolojik travmaya maruz kalmış birey zaten kendisi ve etrafı üzerinde kontrolünü kaybetmiş ve çaresiz hissettiğinden iyileşmenin tamamen kendi dışındaki, bir etken ile sağlanabileceği, ya da etkilerini anlayamadığı, hatta birtakım önyargılara sahip olduğu bir ilaç tarafından kontrol edilebileceği konusunda kaygılanabilir. Ayrıca, ilacın bir son çare olarak, diğer tedavi yöntemleri işe yaramadığı için kullanıldığı düşüncesi umutsuzluğu ve kaygılarını körükleyebilir. Bu kaygıların mümkün olan en aza indirilebilmesi için uzman, öncelikle başlamayı düşünmese bile, diğer tedavi tekniklerinin yanında bir destekleyici olarak ilaç tedavisinden de söz etmelidir. Travma etkilerini şiddetli bir şekilde yaşayan kişilere uygun bir antidepresan tedavisi başlanabilir.

Travmada ilaç tedavisi amaçları:

• Araya giren belirtilerin şiddet ve sıklığının azaltılması

• Gelen uyaranları travmanın tekrar yaşanması olarak anlamlandırma eğiliminin azaltılması

• Travmayı hatırlatan uyaranlara şartlı çok fazla uyarılmışlığın azaltılması

• Kaçınmanın azaltılması

• Depresif duygu durumun iyileştirilmesi

• Psikotik ve disosiyatif belirtilerin azaltılması

• Kendine ve başkalarına karşı saldırganlığın azaltılması

Derin TMS

Derin TMS, ilaçsız ve cerrahi olmayan bir tekniktir, anestezi gerektirmez. Uygulama esnasında hasta uyanık ve bilinci açıktır. Kafatasına yerleştirilen bir mekanizma ile kafatasının altına manyetik atımlar yollanarak beyindeki hedef bölge fiziksel olarak uyarılır. Bu sayede, elektriksel aktivite ile çalışan nöronlar, manyetik uyarım sayesinde aktifleşir. Travmayı hatırlama sırasında artan kalp atış hızı ile tedavi sonrasında alınan olumlu ölçek değerlendirmelerinde güçlü bir ilişki saptanmıştır. Danışan, derin TMS uygulaması esnasında travmayı hatırlarken ne kadar yüksek düzeyde stres yaşarsa, iyileşme oranı da o kadar yüksek olacaktır. Canlanması ile birlikte travmatik anıların hatırlanması ve bunun uzman eşliğinde konuşulmasının travmanın yükünü kayda değer derecede azalttığı da tespit edilmiştir.

EMDR

Travma tedavisinde en etkili yöntemlerden biri olan EMDR, Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme olarak isimlendirilir. Bu teknikte beynin adaptif bilgi işleme mekanizması kullanılır. Gözler sağdan sola hareket ettirilerek beynin yarımkürelerine çift yönlü uyarım verilir. Aynı şekilde kulaklıkla ses, ellere titreşim verilerek de yapılabilir. Bu teknikte amaç travmatik olayın olumsuz etkilerine duyarsızlaşmasını ve olumlu bir şekilde olayı yeniden işlemesini sağlamaktır. Bu yöntemde danışanın olay anında sırasında işlememiş olduğu duygusal, görsel, bedensel anıların işlenmesi hedeflenir. EMDR terapisi ‘kısa süreli terapiler’ grubunda yer alır. EMDR tedavisinin ne kadar süreceği sorunun tipi, danışanın şu anki hayat koşulları, önceki travmaların sayısı ve etkisi ile bağlantılıdır. Her danışanın bilgileri kendi değerleri ve deneyimleri doğrultusunda kendine özgü bir biçimde işlemesi de süreyi etkiler. EMDR terapisinde 8 aşamalı, üç yönlü (geçmiş, şimdi, gelecek) bir protokol uygulanır. Hedef, geçmişte yaşanan anıların yeniden işlenerek duyarsızlaşmanın sağlanması, bugünkü semptomların tedavisi, danışanın gelecekte karşılaşacağı benzer sorunlar karşısında, kazandığı olumlu inanç ve duyguların geliştirdiği yeni bakış açısının yönlendirdiği davranışları gösterebilmesidir.

Bilişsel davranışçı terapiler

Bilişsel davranışçı terapiler arasında travma tedavisinde özellikle alıştırma (exposure) tekniği ve sistematik duyarsızlaştırma (desensitization) teknikleri oldukça etkilidir. İki teknikte de kişinin travma ile ilgili imgeler ve durumlarla sistematik ve kontrollü bir şekilde yüzleşmesini sağlayarak kişinin duyarsızlaştırılması ve travmatik etkilerin aşamalı olarak azaltılması amaçlanır.

Şema terapi

Bu yöntem kişinin erken dönem travmaları aracılığıyla hem geçmiş hem şimdiki travmalarını iyileştirmek için düzeltici duygusal deneyim sağlanmasını amaçlar. Bireyin travma deneyimiyle ilgili “hüzün boğulması” şeklindeki engellenen duyguyu serbest bırakmasına fırsat verir ve bireye “sağlıklı erişkini” kazandırarak rahatlık sağlar.

Unutmayın, her acı iyi birer öğreticidir. Travmalar bazen kişiyi olgunlaştırır, büyümeyi sağlar. Travma sonrası büyüme dediğimiz kavram, travmatik olay sonrasında, bireyin hayatında daha iyi işlevsellik göstermesini ve hedeflerine ulaşması için adımlar atmasını, insanlarla olan ilişkilerinde yakınlık hissinde artma gibi olumlu değişimlerin yaşanmasını, hayatın değerini daha iyi anlamasını sağlayabilir. Burada önemli olan yaşanılan travmatik olayla nasıl başa çıkılacağını iyi bilmek, gerektiğinde bir uzmandan yardım almaktan çekinmemektir.

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.