Romantik İlişkilere Zarar Veren 4 Davranış

Çiftler üzerinde uzun yıllar boyunca bilimsel çalışmalar yapan Gottman Çift Terapisinin kurucuları John ve Julia Gottman, romantik ilişkilere zarar veren 4 davranışı ‘Mahşerin Dört Atlısı’ olarak adlandırmıştır. Bu dört atlı ile Gottman, metafor kullanmıştır. Şöyle ki fetih, savaş, açlık, ölüm anlamına gelen bu dört davranış, İncil’e göre, dört atlı birlikte değil, dört ayrı atlı sırayla göründüğünde bu kıyamet belirtisidir. Gottman’ ın anlatımıyla bu davranışların ölümcül olmasına yol açan her atlının bir diğerine yol açıyor olmasıdır. Mahşerin 4 atlısını eleştiri, savunma, aşağılama, duvar örme olarak sıralarız.

Bu 4 atlı güçlü, başarılı, sağlıklı ve mutlu bir ilişkinin önünde büyük bir engel teşkil edebiliyor. Bu engeli bir tür zehirleyici etki olarak değerlendirebiliriz. Bu dört atlının barındığı ilişkilere kıyasla barınmadığı ilişkilerde boşanma oranları görece daha düşüktür. Gottman anlatımıyla genelde bu dört atlının nal sesleri, evliliğin kalbinde şu sırayla duyulur: Eleştiri, Hor görme, Kendini savunma ve Duvar örme. Bunları tek tek ele alacak olursak;

1. Atlı: Eleştiri

 Bu atlıya ilişkilerde çok sık rastlanılır. Eleştiriye çok fazla maruz kalan ilişkide yaşanacak en büyük sıkıntı, çok daha ölümcül olan diğer atlının (hor görme) yolunu açmasıdır. Gottman, bu konuda eleştiri ve yakınma ayrımına gitmiştir. Eleştiriyi yıkıcı, yakınmayı daha yapıcı olarak niteler. Yakınma belirli bir davranış üzerinde odaklanır, eleştiri ise suçlama ve genel karaktere yönelik saldırı ile ilişkiyi baltalar.

Yakınma: “Bugün arabayla işe gittiğin için çok kızgınım. Arabayı sırayla kullanacağımız konusunda konuşmuştuk.”

Eleştiri: “Niçin beni umursamıyorsun? Sıra bendeyken arabayı götürmen beni çıldırtıyor.”

Yakınmayı eleştiriye dönüştürmek isterseniz yani daha yıkıcı bir iletişim tercih ederseniz sert başlangıç yapmanız yeterlidir. Sert başlangıç derken, tartışmanın eleştiri/iğneleme/hor görme ile ilerlediğini gösterir. Ancak eleştirinin panzehri, yumuşak başlangıç yapmaktır. Yumuşak başlangıç, tarafların duygularını açıkça ifade ederek rahatsızlığını dile getirmesidir. 'Ben Dili' ile empati kurarak, partnerinizi duygularınızdan haberdar etmeniz çok daha yapıcıdır. Aksine duyguyu örtük, suçlayıcı bir ifade ile partnerinize yöneldiğinizde istediğiniz cevabı alamama kuvvetle muhtemeldir. 

2. Atlı: Hor Görme

Dört atlının en zehirleyicisi, tiksinmeyi ifade ettiği için zehirleyicidir. Beden dili, mimikler; göz devirerek, alay ederek, lakap takarak yani iğneleme dilini barındıran bir iletişim şekli hor görme şekilleridir. Çiftlerin tartışma yaşarken uygun yerde mizahi bir dile sahip olması, tartışmayı yapıcı noktaya götürür ancak hor görmede kullanılan mizah serttir, aşağılayıcıdır. Bu şekilde bir iletişim dili daha fazla çatışmanın habercisidir. Hor görmenin fitilini ateşleyen, partnere karşı mevcut olumsuz düşüncelerdir. Yapılan araştırmada, uyumsuzluk yaşayan eşlerin; eşlerinin olumsuz davranışlarına karşın olumsuz düşünceler geliştirdiklerini ve olumsuz yüklemelerin sonucunun da olumsuz davranışlar ortaya çıkardığını, bu durumun evlilik uyumunun azalmasına neden olduğunu ifade etmektedir.

Hor görme, ilişkide saygısızlığın dibe vuruşudur. Ayrıca birbirini hor gören, hor görme ile birbirine saygısı biten çiftlerin bulaşıcı hastalıklara(soğuk algınlığı, grip..) yakalanma olasılığı daha yüksektir. İlişkinin bağışıklık sistemini zayıflatır.

3. Atlı: Kendini Savunma

Hor görme, çatışmanın habercisi rolünde iken; savunma çatışmayı tırmandırma rolünü üstlenir. Savunma, karşı tarafı suçlamayı içerir. ‘Sorun bende değil, sende’ dir. Savunma aslında 1.atlı eleştiriye bir yanıttır. ‘Sen dili’ suçlayıcı dil kullanımında başrolü üstlenir. Gotmann’ a göre, eleştiri, hor görme ve kendini savunma, evde her zaman aynı sırayla at koşturmaz. Çift buna son vermez ise, değneğin defalarca ele geçtiği bir bayrak yarışına dönüşür.

Bir taraf ne kadar savunma halinde olursa, partnerinin o denli saldırısına maruz kalır. Saldırıya geçen eş, pes etmez veya özür dilemez. Savunma ve saldırıya geçme doğru orantılıdır. Yani savunma arttıkça saldırı da artar.

4. Atlı: Duvar Örme 

Tartışmanın sert başlangıç (evliliğin iyi gitmeyeceğinin en bariz göstergesi) ile giderek yükselmesi bu gidişata hor görme ve kendini savunmanın eşlik etmesiyle, bir tarafın kendini iletişime kapatmasıdır. Bir nevi uzaklaşma, ilişkiden kaçma diyebiliriz. Vurdumduymaz bir taş duvar misali duvar ören; göz kontağı kurmayan, ‘umursamıyormuş’ tavrı, geribildirimi olmayan bir iletişim şeklidir. Birbirinin duygularını yok sayma, dikkate almama alışkanlık haline geldiğinde çatışmadan kaçınmalar artabilir.  

Kadın ya da erkek, duvar örebilir ama bu davranış, erkekler arasında daha yaygındır.

Sağlıklı Bir İlişki İçin Öneriler

1.    İlişkilerde çatışma ve tartışma kaçınılmazdır. Burada çözüm çatışmanın hiç olmamasını istemek değil, yıkıcılık düzeyini minimuma indirebilmektir. Öncelikle çiftin sorumluluk alması en önemli koşuldur. Çatışma tek taraflı ortaya çıkmaz. İki tarafın da bunda katkısı söz konudur. İlişkinizin bağışıklığını güçlendirebilmek adına çiftin çatışmaya ne denli katkıda bulunduğu konusunda gerçekçi olması gerekir. Bunu yapabilen çiftin sevgi evinin duvarları, gelebilecek darbelere karşı daha sağlamdır.

2.    İlişki katili dört atlı, ilişkinize iyice yerleşmeden önleminizi alın. Bu önlemi alabilmek konusunda çift çoğunlukla çaresiz kalabiliyor. Sağlıklı baş etme becerisi edinebilmek için uzman yardımı almaktan çekinmeyin.   

3.    İlişkinizde sizi zorlayan hangi durumlar varsa üstünde çalışmaktan uzak durmayın. Eğer ilişkinize değer veriyorsanız halletmek olasıdır. Üstünde çalışmak bir ilişkiyi güçlendirir ve onu daha doyurucu ve istikrarlı hale getirir.

4.    Çiftler özellikle bir ilişkinin ilk safhalarından sonra beklentileri konusunda gerçekçi olmalıdır.

5.    Uyum denilince yanlış anlaşılan bir algı var. Uyum; her şeyin mükemmel olması değil özellikle sorunların olabileceği, sorunların da romantik ilişkinin bir parçası olduğunu bilmek, sorunları etkili problem çözme ve tolerans ile karşılayabilme şeklinde bakış açısıdır.

6.    Mutlak güç arayışından kaçınınız. Romantik ilişkide çift bir takım misali birbirinin karşısında değil birbirinin yanındadır. İlişki bir savaş değildir. Bu tutum uyumu güçleştirir.

7.    Bakış açınızı gözden geçirin. Epiktetos ‘İnsanlara rahatsızlık verenin, aslında olayın kendisi değil, olaya getirmekte oldukları bakış açılarıdır’ der.

8.    Yapılan araştırmalara göre, evli bireylerin problem çözebilme becerileri yükseldikçe evlilik uyumları da artmaktadır. Bundan dolayıdır ki başa çıkamadığınız durum içerisinde iseniz uzman yardımı almak sizi ileriye taşıyacaktır.

9.    Farklılıklarınıza saygı gösterin. Romantik ilişki yaşamak çiftin benzer olmasını gerektirmez. Aksine farklılıklar ilişkiye zenginlik katar. Ancak bu sonuç, çiftin birbirindeki farklılıkları ilişkilerinin lehine değerlendirebildiği durumlar için geçerlidir.

10. Saygı göstermek ve takdir etmek, Gottman' a göre ilişkinin dört atlı tarafından ezilmesini engelliyor.

11. Sağlıklı ve mutlu bir ilişki içinde çiftler her 5 pozitife karşılık 1 negatif deneyim yaşıyor. Yani mutlu bir ilişkide çiftler tartışırken negatif bir cümle söyledikten sonra birbirleri ile ilgili en az 5 tane olumlu cümle kurar. Bu oran mutsuz giden ilişkilerde 1 (pozitif) e 8 (negatif) çıkmaktadır.

Her konuda olduğu gibi ilişki sorunları konusunda da Jetklinik.com platformundan destek alabilirsiniz. Alanında uzman, aile danışmanlarımızdan kolayca randevu alıp, hemen görüşmeye başlayabilirsiniz. Üstelik ilk öngörüşme randevusu ücretsiz!

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.