Şema Terapi Nedir? Hangi Durumlarda Kullanılır?

Şema Terapi Nedir?

Şema terapi, psikopatolojilere farklı bir yaklaşım getiren, geleneksel bilişsel davranışçı tedavileri genişleterek geliştiren bütünleyici bir terapi modelidir. Şema terapi, düşünce, davranış yapılarını hayati olarak kabul eder ve duygusal değişim, deneysel teknikler ve terapi ilişkisine de eşit düzeyde ağırlık verir.

Değiştirilmesi zor kökenleri çocukluk ve ergenlik dönemine uzanan psikolojik sorunların tedavisi için tasarlanmıştır. Diğer terapi yaklaşımlarına kıyasla bilişsel, davranışsal, psikodinamik, bağlanma ve geştalt modeli yaklaşımlarını harmanlar, semptomun kökenine inmeyi hedefler. Şemalar ruhsal yapıya derinlemesine kök salmış kalıplardır. Kendilerini sürdürürler. Gelişmelerinde iki önemli faktör rol oynar. Birincisi doğuştan sahip olduğumuz mizacımızdır. İkincisi ise erken çocukluk ve ergenlik döneminde maruz kaldığımız yaşantılarımız ile doyurulmamış çocukluk ihtiyaçlarımızdır.

Her insanın hayatında var olan şemalar, kendi yaşamlarını anlamlandırmada bireylere yol gösterirler. Doğru olduğunu düşündüğümüz şeye hızla götüren ve karşılaştığımız tüm ayrıntıları işleme ihtiyacından tasarruf etmemizi sağlayan çekirdek inançlarımızdır. Bir nevi kısa yol şeklinde hizmet ederler diyebiliriz.

Şema yaklaşımının en temel kavramı ise erken dönem uyumsuz şemalardır. Çocukluk döneminde karşılanmayan ihtiyaçlar sebebi ile uyumsuz şemalar oluşmaktadır. Yaşamın ilerleyen dönemlerinde işlevselliğimize zarar verebilir. Bunlar ne kadar güçlüyse tetiklenmesi de sık olmakta ve sorunlara yol açmaktadır.

Şema Terapisinin Alanları Nelerdir?

Şema alanlarını keskin çizgilerle birbirinden ayırmak mümkün olmamıştır. Daha çok genelleme yaparak, alanlar ve başlıklar halinde ayrılabilmiştir. Şemalarla ilgili araştırmalar yapan J. Young, şema terapisinin alanlarını 5’e ayırmış ve 18 başlık altında toplamıştır.

Kopukluk Ve Reddedilmişlik Alanı

Bu alan diğerlerine güvenli bağlanma ihtiyacının giderilememesiyle ortaya çıkan şemaları barındırır.

Terk edilme şeması, Duygusal yoksunluk şeması, Kuşkuculuk şeması: Kusurluluk/utanç şeması, Sosyal izolasyon şeması

Zedelenmiş Özerklik Ve Performans Alanı

Zorluklarla aktif mücadele etme, iş başarma, tek başına kalma, sevilen birisinden ayrı kalma, bağımsız çalışma gibi alanlarda yetersizlik inanç ve tutumlarıyla karakterize olan şemaları içeren alandır.

Bağımlılık şeması, Yapışıklık şeması, Başarısızlık şeması, Dayanıksızlık şeması

Zedelenmiş Sınırlar Alanı

Bu alanda yer alan şemalar, kişisel sınırlar, sorumluluklar ve uzun soluklu davranışları sürdürmedeki yetersizliklerle ilgilidir.

Yetersiz öz denetim şeması, Haklılık/görkemlilik şeması

Başkalarına Yönelimlilik Alanı

Bu alan kişinin gereksinim ve duyguları ifade etme ihtiyacının giderilememesiyle oluşan şemaları içerir. İlgi, sevgi ve onaylanmanın şarta bağlı olduğu tutumları içeren aile yapılarında görülebilir.

Boyun eğicilik şeması: Onay arama şeması, Kendini feda etme şeması

Aşırı Duyarlılık Ve Baskılama

Bu alan kendiliğindenlik ve oyun ihtiyacının giderilememesi sonucu oluşan şemaları içine almaktadır. Kişinin duygu, dürtü ve seçimleri üzerinde aşırı bir denetim vardır. Buradaki amaç yanlış yapmaktan kaçınmak, beklentilere uymaktır.

Duyguları bastırma/aşırı sorumluluk şeması, Karamsarlık/hataya katlanamama şeması, Yüksek Standartlar/Aşırı Eleştirellik Şeması, Cezalandırma Şeması

Şema Terapinin Amaçları Nelerdir?

Şema Terapinin genel olarak amacı, kişiye yaşamında güçlüklere neden olan veya şiddetli psikolojik problemler üreten şemaların ne olduğunun kişi tarafından farkına varılmasını sağlamak ve bilişsel, yaşantısal tekniklerle kişinin başa çıkma stratejilerini geliştirmek, güçlendirmektir.

 Kişilerin temel ihtiyaçlarının karşılanmaması olumsuz şemaların oluşmasına yol açmaktadır. Çocukluk döneminde yaşadığı ve yetişkin yaşamına yerleşmiş olan şemaları gün ışığına çıkararak sonrasında temel duygusal ihtiyaçlarını karşılamak için uyarlanabilir yollar bulmalarına yardımcı olmak Şema terapinin amaçları arasında yer almaktadır.

Şema Terapinin Aşamaları Nelerdir?

Şema terapinin aşamalarını Değerlendirme aşaması, Eğitim aşaması ve Tedavi aşaması şeklinde sıralayabiliriz.  Değerlendirme kısmında şemaların tespiti, çocukluk şemalarının kökenlerini araştırma, baş etme biçimlerinin neler olduğu, danışanın mizaci özellikleri gibi önemli bilgilerin birleştirilmesi yer alır. Şema terapi eğitim aşamasında ise danışan şeması hakkında bilgilendirilme yapılır. Uyumsuz baş etme biçimlerinden uzaklaşma ve modlar arası geçiş danışana öğretilir. Tedavi aşamasında ise sağlıklı mod ile buluşma yer alır.

Şema Terapi Hangi Durumlarda Kullanılır?

Şema terapinin tasarlanış amacı kronik kişilik sorunlarına (borderline kişilik bozukluğu ve narsisistik kişilik bozukluğu gibi) bir çözüm bulabilmektir. Süreç içerisinde kullanım alanı genişlemiştir. Kronik depresyon ve anksiyete, yeme bozuklukları, çocukluk travmaları, tekrarlayan döngüleri içinde barındıran çift sorunları ve yakın ilişkileri sürdürmede zorlanma gibi ruhsal sağlık sorunlarında faydalı olduğu, madde kötüye kullanımına geri dönülmesinde de önleyici olduğu bilinmektedir. Şema terapi, karşılanmayan ihtiyaçları sonucunda uyumsuz şemalar geliştiren ve bu uyumsuz şemalar sonucunda da kişinin psikolojik olarak rahatsızlıklar yaşaması durumunda kullanılır.

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.