Sosyal Fobi (Sosyal Kaygı Bozukluğu) Nedir ve Tedavi Yöntemleri

Sosyal Fobi (Anksiyete ) Nedir?

Kişinin, diğerleri tarafından değerlendirilebilecek olduğu bir ya da birden çok toplumsal durumda belirgin bir kaygı ya da korku duyması sosyal fobi şeklinde ifade edilmiştir (DSM-V, 2014). Sosyal fobi bir anksiyete bozukluğudur.

Sosyal fobisi olan kişiler sosyal ortamlarda veya performans gerektiren hallerde olumsuz değerlendirilmekten veya aşağılanmaktan korku duyarlar. Diğerlerinin kendileri hakkındaki yorumlarının olumsuz olacağı inancına sahiptirler. Bu nedenle topluluk içinde bulunmak, konuşmak, karşı cinsle birlikte olmak gibi durumlarda da sosyal fobi belirtileri ortaya çıkabilir. 

Korku duyulan ortamlarda bu kişilerde kızarma, çarpıntı, terleme ve titreme gibi çeşitli fiziksel belirtiler meydan gelebilir ( Dilbaz, 1997). Normal şartlarda bazı sosyal hallerde, örneğin yeni tanışılan birisiyle ilk görüşme, toplantıda sunum yapmak ya da bir mülakata katılmak kişilerin heyecan yaşamasında neden olabilir ancak sosyal fobide korku ve kaygı, bireyin sosyal ortamlardan ve sorumluluklarından kaçmasına yol açar. Şiddetli stres bireyin günlük akışını, işini, okulunu veya diğer aktivitelerini etkileyebilir. Sosyal fobinin genellikle ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde ortaya çıktığı belirtilmektedir (Butcher ve ark., 2013).

Sosyal Fobi Neden Olur?

Sosyal fobinin oluşumunda biyolojik ve çevresel birçok neden etkili olmaktadır. İlk ve önemli nedenlerden biri kalıtımsal faktörlerdir. Fobiye neden olan kaygı bozuklukları aynı aile bireylerinde görülebilmektedir. Anne baba ya da kardeşlerinde sosyal fobi olan bireylerin sosyal fobi geliştirme ihtimalleri daha yüksektir. Bununla birlikte sosyal fobinin sosyal ortamlarda alay edilme, zorbalığa maruz kalma ve aile içinde istismar ve ihmal gibi bazı olumsuz yaşam olayları sonucunda da ortaya çıktığı bilinmektedir. Tüm bunlarla birlikte çocuk ve ebeveyn ilişkilerinde ebeveynlerin aşırı disiplinli tutumu ya da çocuk ile işbirliğinin zayıf olması durumlarında da sosyal fobi gelişebilir.

Sosyal Fobi Belirtileri

Sosyal fobinin bilişsel, fizyolojik ve davranışsal belirtileri bulunmaktadır.

Bilişsel Belirtiler;

Sosyal fobisi olan birey diğerleri tarafından yargılanacağına ilişkin  düşünce kalıplarına  sahiptir. Topluluk önünde performans gerektiren durumlarda genellikle olumsuz ihtimalleri göz önünde bulundurduğundan başarısız olmamak için kendisine yüksek kriterler koyabilir. Bu durum kişinin var olan kaygısını daha çok arttırmasına sebep olur.

Fiziksel Belirtiler;

• Baş dönmesi,
• Kalp atışında hızlanma,
• Kas gerginliği,
• Nefes almakta güçlük,
• Terleme, titreme,
• Yüz kızarıklığı olabilir.
• Bazı bireylerde kekemelik görülebilir.

Fizyolojik belirtiler diğer belirtilerin daha fazla hissedilmesine yol açabilir.

Bir diğer belirti ise günlük hayattaki deneyimlerden kaçınma şeklinde ortaya çıkan,

Davranışsal Belirtiler;

• Başkalarının önünde sunum yapmaktan çekinme,
• Göz teması kurmamak,
• İşe veya okula gitmek istememek,
• Bir konu hakkında ilk konuşan olmaktan rahatsızlık duymak,
• Tanıdık olmayan insanlarla veya yabancılarla etkileşim kurmamak,
• Başkalarının yanında yemek yemekten çekinmek,
• Bir konuda hakkını savunmak gibi durumlarda kaçma eğilimleri.

Sosyal fobisi olan kişiler sunum yapma, topluluk önünde konuşma gibi sosyal durumlarda olumsuz duygularını  azaltmak amacıyla alkol ya da  madde kötüye kullanımı sergileyebilir. Bu durum alkol ve madde kullanım bozukluklarına da neden olabilir. Araştırmalar sosyal anksiyete bozukluğu olan kişilerin beşte birinin alkol kullanım bozukluğunun da  olduğunu açıklamaktadır.

Sosyal Fobinin Tedavisi

Öncelikle sosyal fobi belirtileri gösterdiğini düşünen ve bu konuda kaygısı olan kişilerin ruh sağlığı alanında çalışan profesyonellerden destek alması gerekmektedir. Bireysel hayatlarında ise kendilerini kaygılandıran, stres yaşamalarına neden olan durumları takip etmeleri, nelerin daha iyi hissetmesine yardımcı olacağına dikkat etmeleri önerilebilir.

Bilişsel Davranışçı modele göre sosyal fobisi olan bireyler, davranışlarının başkaları tarafından olumsuz değerlendirileceğine ilişkin işlevsel olmayan inanışlara sahiptir. Bilişsel terapide kişinin sorunun altında yatan olumsuz inanışlarının değiştirilmesiyle bir etki elde edilebilir.  Tedavi planında; maruz bırakma yöntemleri, işlevsel olmayan düşüncelerin gözden geçirilmesi, daha gerçekçi ve işlevsel olan inançların belirlenmesi ve bu gibi tekniklerde düşünce ve davranışta değişikliğin meydana gelmesi hedeflenmektedir.

Kaynakça

Amerikan Psikiyatri Birliði. (1994) Mental Bozukluklarýn Tanýsal ve Sayýmsal Elkitabý. Dördüncü Baský (DSM-IV), Amerikan Psikiyatri Birliði, Washington DC, 1994’ten çeviren Köroðlu E, Hekimler Yayýn Birliði, Ankara.

Dilbaz, N. (1997). Sosyal fobi. Psikiyatri Dünyası, 1(1), 18-24.

Haspolat, N. K. & Kağan, M. (2017). Sosyal Fobinin Yordayıcıları Olarak Beden İmajı Ve Benlik Saygısı . Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 19 (2) , 139-152 . DOI: 10.17556/erziefd.322327

Buckner, Julia D.; Schmidt, Norman B.; Lang, Alan R.; Small, Jason W.; Schlauch, Robert C.; Lewinsohn, Peter M. (1 Şubat 2008). "Specificity of social anxiety disorder as a risk factor for alcohol and cannabis dependence". Journal of Psychiatric Research .

Vikipedia/Sosyal_anksiyete_bozukluğu.

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.