Histrionik Kişilik Bozukluğu ve Tedavi Yöntemleri
Kişilik Bozukluğu Nedir?
Kişilik bozuklukları; kararlı bir şekilde yapıcı ve yakın bir ilişkiyi devam ettirmede ve olumlu bir benliğin şekillenmesinde sıkıntı yaşama olarak tanımlanan rahatsızlıklar grubudur. Zaman zaman bireyler, kişilik bozuklukları ile ilgili benzer belirtiler yaşayabilir fakat bu belirtilerin kişilik bozuklukları kategorisinde yer alması için belirtilerin çok katı ve uyumsuz olmakla birlikte aşırılık göstermesi gerekmektedir. Ayrıca kişilik bozukluklarının belirtileri sürekli ve yaygın özelliktedir. Kişilik bozukluk tanısına sahip olan bireyler, hayatlarının birçok alanında ilişki sorunları yaşar ve kimlikleri ile ilgili sıkıntılar yaşamaktadırlar. Bu problemleri ise yıllarca sürebilmekle birlikte duygu, düşünce, dürtüleri kontrol etmede ve ilişkilerde belirginlik göstermektedir.
DSM-5’e göre kişilik bozuklukları üç kümede incelenmektedir. A kümesi kişilik bozuklukları; paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu, şizotipal kişilik bozukluğunu, B kümesi kişilik bozuklukları; antisosyal kişilik bozukluğu, borderline kişilik bozukluğu, histrionik kişilik bozukluğu, narsistik kişilik bozukluğunu, C kümesi kişilik bozuklukları ise bağımlı kişilik bozukluğu, obsesif kompulsif kişilik bozukluğunu kapsamaktadır.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedir?
Histrionik kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler, uzun süredir devam etmekte olan ve yaşamlarının birçok kısmına yayılmış bulunan duygusallık ve aşırı şekilde dikkat çekme özelliklerine sahiptir. Hep odak noktası olmak için davranışları ve konuşmalarıyla sürekli dikkat çekmekte, sohbetlerini ve ilgilerini kendi etkinlikleri ve istekleri üzerinde toplamaktadır. Duygularını ifade ederken coşkulu olabilmektedirler. Kendinin ve başkalarının fiziksel çekiciliği ile fazlaca ilgilenmektedirler. Bu kişiler güvensiz oldukları için sürekli diğer bireylerin onayını alma ihtiyacı hissetmektedirler. Bu onaylanma ihtiyaçları kişiyi uygun olmayan şekilde baştan çıkarıcı olmalarına neden olabilmektedir. Sıkıntı karşısında toleranslarının düşük olması kişinin öfke nöbetleri yaşamasına neden olabilmektedir. Bu bozukluğa sahip kişiler hızlı bir şekilde arkadaşlık kurabilmektedir. Kolayca etkilenebildikleri ve güvendikleri için davranışları tutarsız görünebilmektedir. Önerilere çok açık olan ve kolayca etkilenebilen bu kişiler, ilişkilerinde uygun olmayan şekilde baştan çıkarıcı davranabilmektedir. Ayrıca heyecan aramaları ve değişiklik istekleri kişinin yasal problemlerle karşılaşmasına neden olabilmektedir.
Histrionik Kişilik Bozukluğunun Etiyolojisi (Nedenleri)
Histrionik kişilik bozukluğunun etiyolojisini araştıran psikodinamik teori, bu kişilik bozukluğunun temel özelliklerinden olan kışkırtıcılık ve duygusal teşhirin, babanın kızına gösterdiği kışkırtıcı davranışlar neticesinde ortaya çıkan ebeveyn kışkırtıcılığı ile cesaretlendirildiğini öne sürülmektedir. Psikodinamik teori ayrıca bu kişilerin ebeveynlerinin cinselliği kötü bir şey gibi bahsederken cinselliği istenen ve heyecan verici bir şey gibi davrandıkları bir ailede büyüdüklerini de belirtmiştir. Bu şekilde bir yetiştirilme tarzı, cinsel içerikli davranışlara korkuyla beraber aklında sürekli cinsellik ile ilgili meşguliyetlerin olmasına neden olabilmektedir. Bu çelişkiler ise kişinin duygularını abartılı olarak dışa vurmasına neden olabilmektedir. Ayrıca kişinin benlik saygısının düşük olması nedeniyle savunma mekanizması olarak ilgi odağı olmaya çalışmaktadır.
Histrionik kişilik bozukluğunun nedenleri arasında küçük yaşlarda kişilerarası sorunlar karşısında kişinin rol yaparak çözüm yolu üretmesi, mesafeli ve hoşgörü ile davranmayan babaya sahip olmak, kışkırtıcı anneye sahip olmak da yer almaktadır.
Histrionik Kişilik Bozukluğunun Epidemiyolojisi
Toplumda histrionik kişilik bozukluğu %2-%3 arasında görülebilmektedir. Kadınların erkeklere göre daha sık histrionik kişilik bozukluğu tanısı aldığı görülmektedir. Kadınlarda daha sık görülmesine karşın erkeklerde daha az görülmesi ise yüksek ihtimalle erkeklere gereğinden daha az konulan bir tanı olması ile ilgili olabileceği düşünülmektedir.
Histrionik Kişiklik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
DSM-5’e göre Histrionik Kişilik Bozukluğu;
Aşağıdakilerden en az 5 tane belirtinin olması, erken erişkinlikte başlayıp değişik bağlamlarda ortaya çıkması, aşırı duygusallık ve ilgi çekme ile görülen örüntü (Amerikan Psikiyatri Birliği, 2014):
1. İlgi odağı olmadığı durumlardan rahatsızlık duyar.
2. Sürekli dış görünümünü kullanarak ilgi çekmeye çalışır.
3. Duygularını abartılı gösterir, yapmacık davranış sergiler ve gösteriş yapar.
4. Birden değişen yüzeysel duygular gösterir.
5. Başka kimseler ile olan etkileşimleri; cinsel açıdan kışkırtıcı, ayartıcı ya da baştan çıkarıcı uygunsuz davranışlarla belirlidir.
6. İlişkilerin, olduğundan daha yakın olması gerektiğine inanır.
7. Ayrıntıdan uzak ve gereğinden fazla etkilemeye yönelik bir konuşma tarzına sahiptir.
8. Kolay bir şekilde başkalarından etkilenir.
Histrionik Kişilik Bozukluğunun Tedavisi Nasıl Olur?
Psikoterapi süreci:
Hem bireysel hem de grup terapisi tercih edilen sağaltım yöntemlerindendir.
Histrionik kişilik bozukluğu için psikoterapide psikanalitik terapi ve bilişsel terapi fayda sağlayabilmektedir.
Histirionik kişilik bozukluğuna sahip kişiler gerçek hislerinin bilincinde olmadıkları için kendi gerçek iç hislerinin ortaya çıkarılması terapötik süreçte önemli bir yere sahiptir.
Terapi sürecinde bu kişilik bozukluğuna sahip kişilerin yüzleştirme tekniklerinden hoşlanmadığı göz önünde bulundurulmalıdır.
“Dış görünüş önemlidir. İnsanlara dış görünüşlerine bakarak değer veririm”, “Hiçbir zaman engellenmemeliyim. İstediğim bütün şeyleri elde etmeliyim” gibi şemaları ve “Eğer insanları keyiflendiremezsem beni terk ederler” gibi işlevsel olmayan inançları psikoterapi sürecinde çalışılabilmektedir.
Farmakoterapi (ilaç) süreci:
Belirtiler hedef alınarak depresyon ve somatizasyon için antidepresanlar,derealizasyon ve yanılsamalar için antipsikotikler kaygı için ise anksiyoloitikler verilebilmektedir.
Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
